Seçim sürecinin en dikkat çeken başlıklarından birini konut kiralarındaki önlenemez yükselişler oluşturmuştu. Bu konuda yapılacak düzenlemeler için çeşitli öneriler gündeme getirilmişti.
Seçimlerin ardından gözler konut kira ve zam oranlarında yapılacak çalışmalara çevrildi.
Cumhurbaşkanı Erdoğan, bu kapsamda sık sık fahiş fiyat artışlarına dikkat çekerken, bu uygulamalara yönelik Adalet Bakanlığı’nın sert tedbirlere gitmesi gerektiğine vurgu yapmıştı.
Erdoğan, “Kirada cebri adımlar atmak zorundayız. Adalet Bakanlığı’nın üzerine sert tedbirler ile gitmesi lazım. 85 milyon insanı bir avuç insanın kâr hırsına kurban etmeyeceğiz. Fahiş fiyata onları asla kurban etmeyeceğiz” demişti. Buna göre, ele alınan çözüm önerilerini Tüm Girişimci Emlak Müşavirleri Derneği (TÜGEM) Başkanı Hakan Akdoğan ve Ankara Tüm Emlakçılar Meslek Odası Başkanı Hakan Akçam değerlendirirken, çeşitli öneriler ve vatandaşın bu olası tedbirlere karşı ilettiği talepleri ele alıyoruz...
Son iki yıldır konuta yatırım yapanların bunu yüksek kâra çevirme beklentisi, azalan konut stokuna karşılık talebin yüksek seyretmesiyle oluşan dengesizlik ve yüksek enflasyon karşısında TEFE/TÜFE ortalamasına göre yapılan yıllık konut kira zamlarının oldukça artması vatandaşın kirasını da katladı.
Büyük şehirler yanı sıra Türkiye genelinde bir kriz haline gelen kiralık konutlarda fahiş artışlar 3 katından 10 katına kadar çıkan bir seyir izledi. Konut kira zam oranlarına yüzde 25 sınırı getirilse de ev sahipleri bu uygulamayı tercih etmedi, kiracı ve ev sahibi arasındaki davalar yargıya da büyük yük oldu.
Gündemdeki 10 öneri ve önlem
Kira düzenlemesinde olası uygulamalar ve uzmanların yorumları şöyle:
Yüzde 25 zam sınırının uzatılması
Önceki yıllarda TEFE TÜFE 12 aylık ortalamasına göre yapılan kira zamları, enflasyonun yüksek seyrettiği ortamda resmi olarak bir yıldır yüzde 25 ile sınırlandırılıyor. Temmuzda bitecek uygulamanın bir yıl daha uzatılmasına yönelik sinyaller verildi. Ancak bunun uygulanamadığı görülüyor. Ev sahiplerinin sıcak bakmadığı bu oran, kiracılara yapılan baskılarla deliniyor. Ayrıca bir yıl daha uygulanması ev sahipleri tarafında ise hak kaybı olabileceği değerlendiriliyor.
Memura kira yardımı
Konuşulan çalışmalardan biri de büyükşehirlerdeki memurlara kira desteği yapılması. Ancak kiralık konut stokunun sınırlı olduğu ortamda memurlara yapılacak kira destek ödemesi kadar, ev sahiplerinin bir fırsatçılıkla zam yaparak kiralamaya gidebilecekleri endişesi var. Buna göre fiyatların takip edilmesi önem taşıyor. Aynı zamanda büyükşehirlerde yaşayan asgari ücretliler için de aynı uygulamanın gündeme alınması bekleniyor.
Sosyal konut dopingi
Cumhurbaşkanı Erdoğan da yeni konut stoku için toplu konut çalışmalarının yoğunlaştığını, özel sektörün de bu anlamda desteklendiğini ifade etmişti. Özellikle dar gelirliler için devam eden projelere yenilerinin de eklenerek piyasaya hızla sürülmesi öngörülüyor. Uzmanlar da bu sorunu çözecek en önemli adımın devletin de teşvikiyle alt ve orta gelir grubunu ev sahibi yapacak sosyal konut çalışmaları olduğunu ifade ediyor.
Kiralama odaklı üretim
Devletin aynı zamanda sadece kiralamak üzere konut üretimini de uzun dönemli olarak gündeme alması öneriliyor. Merkezi yönetim, yerel yönetimler ve özel sektör ile kamu denetiminde, rant amacı güdülmeden oluşturulacak kiralık konutların piyasayı da her dönem dengede tutacağı belirtiliyor.
2 evden fazlasına yüksek vergi
Uzmanlar aynı zamanda 2 veya 3 evi olanlar dışında daha yüksek sayıda konut edinenler için uygulanan vergilerin yükseltilerek, konutun yatırım aracı olmaktan ziyade barınma ihtiyacının karşılanmasına yönelik öncelikli hedefinin sürdürülmesini talep ediyor.
İlçelere göre rayiç bedel
Özellikle kira fiyatlarının hızlı yükseldiği büyükşehirlerde ilçelere göre konut kira fiyatı belirlenip buna göre bir sınırlama getirilmesi önerisi de var. Bu kapsamda zam oranlarının da alt ve üst sınırlar belirlenerek uygulanması öneriliyor. Denetimini zor görülse de düzenlemeyi önerenler çoğunlukta.
e-Devlet üzerinden sözleşme
2024 yılında ev sahibi ile kiracı arasındaki konut kontratlarının e-Devlet sistemi üzerinden yapılması hedefleniyor. Bu uygulamanın yetki belgesini almış emlakçılar sorumluluğunda yapılarak şeffaf ve sağlıklı veri akışı sağlanması öneriliyor.
Cezai yaptırımlar artacak
Konut kiralarında haksız ve fahiş artışlar yapanlar, resmi zam oranı dışında zam isteyenler gibi kimselere yasal bir fren de geliyor. Buna göre para cezası, adli para cezası ve hapis gibi uygulamalar üzerine çalışılıyor.
Önce arabulucu
Ev sahibi ile kiracı arasında artan huzursuzluklarla açılan davalar yargının da yükünü artırdı. Bu kapsamda hayata geçirilen uygulama ise arabuluculuk sistemi oldu. 1 Eylül itibarıyla ev sahibi ile kiracı öncelikle arabulucuya gitmek zorunda. Eğer burada çözüme ulaşılırsa dava yoluna gidilmeyecek. Bu uygulamanın mahkemelerin ilgili yükünü yüzde 30 ila 50 arasında azaltması bekleniyor.
Ticari gayrimenkul kiralarında bugüne kadar bir düzenleme yapılmadı. Dükkan, mağaza, işletme sahipleri yüzde 300-500 arasında artan kiralarla karşı karşıya kaldı. Yeni düzenlemeler içinde ticari işletmeler de kendilerine yönelik kira çalışması talep ediyor.