Türkiye’de giderek artan tek kişilik hane halklarının profilini çıkarmak üzere hazırlanan rapor, ülkemizde yalnız yaşayanların oranının dokuz senede iki kat arttığını ortaya koydu. 2013’de 2,5 milyon olan yalnız yaşayanların sayısı 2024’de 5,5 milyona ulaştı. Daha da önemlisi Türkiye’de 1 milyon 202 bin kişi evli olduğu hâlde yalnız yaşıyor. Tek kişilik hane halkı sayısındaki bu artışın sosyal, psikolojik, ekonomik ve hatta ulusal güvenlik sorunları doğurabileceğine dikkat çeken uzmanlar, önlemeye yönelik politikalar geliştirilmesi uyarısında bulunuyor.
TOPLUMSAL DÖNÜŞÜM YAŞANIYOR
Bir düşünce kuruluşu olan Enstitü Sosyal tarafından TÜİK verilerinden yola çıkılarak hazırlanan “Yalnız Yaşamın Yükselişi: Türkiye’de Tek Kişilik Hane Halklarının Profili” raporu, son yıllarda Türk toplumunda “tek kişilik hayat” tipinin tırmanışa geçtiğini gösterdi. Rapora göre, tek kişilik hane halklarının oranı, 2014 yılında yüzde 13,9 iken, 2023’te yüzde 19,7’ye yükseldi. Türkiye genelinde her beş haneden biri artık tek kişiden oluşuyor. Raporu değerlendendiren Enstitü Sosyal Toplum Araştırmaları Koordinatörlüğünden araştırmacı sosyolog Nursen Tekgöz ve Dr. Selçuk Aydın, bu artış hızının Amerika ve Avrupa’dan daha yüksek olduğunu belirterek “Amerika’da tek kişilik hane 73 yılda dört kat artmış. Türkiye’ye baktığımızda ise 2014’ten 2023’e kadar geçen dokuz yıllık süreçte yaklaşık iki katlık bir artış görüyoruz. Kıyasladığımızda bu çok kısa sürede çok ciddi artış anlamına geliyor. Amerikalı sosyal bilimciler bu artışın Amerika’nın en önemli toplumsal meselesi olduğunu söylüyor. Bu artış ülkemizde ciddi bir toplumsal dönüşüme işaret etmesine rağmen henüz bu konuşulmuyor. Gelecekte önemli bir problem olarak karşımıza çıkabilir” dedi.
Tek kişilik hane halkı sayısının artmasının şehirleşme ve ekonomik gelişmelerle doğrudan ilişkili olduğuna işaret eden Tekgöz, özellikle büyük şehirlerde bu eğilimin daha belirgin olmasına rağmen en hızlı artışın oransal olarak Gümüşhane, Giresun ve Tunceli’de gerçekleştiğine dikkat çekiyor.
Büyükşehirlerdeki artış, bireyselleşme ve kentleşme gibi faktörlerle doğrudan ilişkili olduğunu söyleyen Tekgöz “Biz bir saha çalışmasını yapmadık. Ama literatürü incelediğimizde tek kişilik hanelerin artışı aile bağlarının zayıflaması, özellikle genç ve bekâr bireylerin ayrı yaşama isteklerinin artışı, ailelerin bireyleri bu yönde cesaretlendirmesi ya da geç evlilik gibi sebeplerden kaynaklanıyor. Özellikle evlilik, geç ebeveynlik, yüksek boşanma oranları, çocuk sahibi olmaktan kaçınma, aile yapısındaki dönüşüm ve bireysel özerklik arayışı gibi faktörler de bu oranı artırıyor” diye konuştu.
EKONOMİK OLARAK KIRILGANLAR
Tek başına yaşayanların yüzde 96’sının evde bakım desteği olmadığını belirten sosyolog Nursen Tekgöz “Ayrıca tek başına yaşayanların arasında asgari düzeyde geçim standardının altında kalanların sayısı da giderek artıyor. Tek başına yaşayanlar da aile bireyleriyle yaşayanlar kadar harcama yapıyorlar, kaynak kullanıyorlar. Sosyal bağları ve psikolojik destekleri daha az olan kişiler ekonomik olarak da zorlandıklarında daha kırılgan bir yapıyı oluşturuyor. Bu da toplumsal olarak sıkıntıya sebep oluyor” diye konuştu.
DEZENFORMASYONA DAHA AÇIKLAR
Sosyal bağları zayıf olan kişilerin dijital dünya ile daha yakın ilişkide olduğunu belirten Nursen Tekgöz, bu kişilerin siber güvenlik suçlarına daha fazla maruz kaldıkları gibi dezenformasyona da açık oldukları için bir ulusal güvenlik problemi hâline de gelebileceğine işaret etti.
YAŞLI KADINLAR VE ERKEKLER TEK BAŞINA
Raporun çarpıcı noktalarından biri de evli olduğu hâlde yalnız yaşayanlar. Bu sayının 1 milyon 202 bin kişi olduğuna dikkat çeken Nursen Tekgöz “Bu yıl aile yılı olarak da ilan edildi. Dolayısıyla evli kişilerin bu kadar yüksek oranda tek başına yaşaması gerçekten dikkat çekiyor. Bunun araştırmalarının yapılması lazım. Ama bizim tahminlerimiz şu yönde, bölgeler arası istihdam oranları maalesef dengesiz şekilde dağılıyor. Özellikle doğu illerinden batıya doğru istihdam odaklı yapılan göçlerin geride yalnız bireyler bırakması ya da gidilen yerlerde tek başına yaşayan kişiler olması. Ya da biliyorsunuz kamuda eş durumu meselesi var. Özellikle burada bizim önerdiğimiz politika önerilerinden bir tanesi evli çiftlerin bir arada yaşayabilecekleri tayin politikalarının belirlenmesidir. Bunun gibi önerilerimiz var. Ayrıca eğitim sebebiyle öğrencilerin kendi yaşadıkları yerlerden uzağa gitmek zorunda kalması da bunu artırıyor” diye konuştu. Tek başına yaşama olgusunun genelde yaşlı kişilerde ve erkeklerde daha yoğun görüldüğünü belirten Tekgöz “Yaşlı kadınlar ve genç erkekler daha yalnız. Ama gittikçe genç kadınların yalnız yaşama eğilimlerinin arttığını görüyoruz. Bu da yine bir demografik dönüşüme işaret ediyor aslında” dedi.
