TBMM Deprem Araştırma Komisyonu’nun hazırladığı raporda, Kahramanmaraş merkezli deprem felaketinde yaşanan yönetsel sıkıntılar nedeniyle, deprem bölgesinde görevlendirilen valilerin o bölgeyi iyi bilen kişiler arasından seçilmesi önerildi.
Kentsel dönüşümde kredi ve faiz desteğinin sağlanmasına dikkat çekilen raporda, belediyelerin bütçelerinin yüzde 10 ile emlak vergilerinin belli oranını kentsel dönüşüm projeleri için ayırmaları istendi.
Raporda, belli bölgelerde metro, park gibi kamu projeleri sebebiyle değer artışı meydana gelmesi halinde bunun üzerinden pay alınarak kentsel dönüşüm finansmanında kullanılabileceği vurgulandı.
Güçlendirmeye öncelik
TBMM’nin deprem raporunda şu tespit ve öneriler yer verildi:
Kentsel dönüşüm uygulamalarında ısınma/soğuma maliyetini azaltan, enerji verimliliğini arttıran mekanlar tercih edilmeli.
Kentsel dönüşümde güçlendirme seçeneği teşvik edilmeli. Uygulama ve finansman boyutlarında alternatifli seçenekler oluşturularak güçlendirmenin önü açılmalı.
Güçlendirmeyi teşvik edilmesi için güçlendirme kredilerinin miktarı ve vadesi arttırılarak bu kredilere sağlanan faiz desteği oranı yükseltilmeli.
Rant artışı dönüşüme
Dünyada kullanılan Vergi Artışına Dayalı Finansman Yöntemi (Tax Increment Financing-TIF) kentsel dönüşüme kaynak sağlamaya yönelik alternatif yöntemler arasında değerlendirilmeli.
Bu finansman yöntemi ile bir bölgede altyapı projelerinin (metro, hafif raylı sistem vb.) yanı sıra üstyapı (park, rekreasyon) ve benzeri kamu projeleri sebebiyle değer artışı meydana gelmesi durumunda hesaplanacak değer artışı üzerinden pay alınarak kentsel dönüşümün finansmanında kullanılması sağlanmalı.
İmar planı değişikliği neticesinde değer artış payı olarak tahsil edilen gelirlerden belediyelere aktarılan tutarlar kentsel dönüşüm projelerinde kullanılmalı.
Depremde yıkılan veya ağır hasarlı olup yıkım kararı alınan konutlar için tabii afet sigortası poliçesine sahip hak sahiplerinin iade alacakları teminat tutarlarının, hak sahibinin konut borçlanmasına mahsup edilmesi sağlanmalı.
DASK genişletilsin
Tabii afet sigortasının kapsamı genişletilerek diğer tabii afetler eklenmeli; kırsal kesimdeki konutlar ile tamamı ticari ve sanayi maksatlı kullanılan yapılar dâhil edilmeli ve elektrik, su aboneliği gibi DASK poliçesi gerektiren iş ve işlemler çeşitlendirilerek tabii afet sigortası ülke geneline yaygınlaştırılmalı.
Jeolojik ve jeoteknik araştırmalarla sınırları ve tesir alanları belirlenen diri fay deformasyon ve sakınım zonlarında, dere yataklarında, aktif ve önlenmesi teknik olarak mümkün görülmeyen heyelan, kaya düşmesi alanlarında, tıbbi jeolojik maruziyet alanlarında, obruk ve oturma ve çökme riski bulunan alanlarda, aktif volkanik tehlike riski bulunan alanlarda, tsunami riskli yüksek alanlarda, havza esaslı taşkın yönetim planlarında sınırları belirlenen sel ve taşkın alanlarında bina ve bina türü yapıların yapılmasına sınırlama getirilmeli ve bu alanlardaki binalar dönüşüm projeleri ile öncelikli olarak güvenli alanlara taşınmalı.
Deprem riskleri yüksek alanlarda kurulu yerleşimlerde bina türü yapıların zemin katlarının dükkân, market, oto galeri vb. maksatlarda ticari kullanım koşulları düzenlenmeli; kullanım alanının genişletilmesi için duvar yıkılması, kolon kesilmesi vb. girişimlere ağır idari ve cezai yaptırımlar getirilmeli.
Depreme dayanıklılık tapuda yer alsın
Binaların depreme dayanıklılık belgeleri tapuda yer almalı, ev alım satım ve kiralama süreçlerinde ev sahiplerinin bu belgeleri beyan etmesi zaruri hale getirilmeli.
Afet bölgelerinde, mahalle bazında muhtarlıklarda veya benzeri yerlerde küçük depolarda alet edevat depolanmalı.
Bölgeyi bilen valiler görevlendirilsin
Deprem bölgelerine koordinatör olarak vazifelendirilen Valilerin bölgeyi bilmesinin önemli olduğu tespit edilmiştir. Deprem bölgelerine koordinatör olarak vazifelendirilen valiler, daha önce o bölgede valilik yapmış ve bölgeyi bilen kişilerden seçilmeli.
Toplumda deprem ve diğer afetlere yönelik bilinç ve farkındalığın yeterli seviyede olmadığı görülmektedir. Depreme hazırlık, deprem anında yapılacaklar, alınacak tedbirler ve muhtemel riskler hakkında toplumda farkındalık yaratacak kamu spotları ve diğer bilgilendirici faaliyetler artırılmalı, popüler dizi veya programlara deprem hakkında kamu spotu yerleştirilmeli.
